بررسی عوامل بیابان زایی غرب دریاچه نمک قم و روشهای کنترل آن

بیابان در اغلب زبان ها کلمه مبهمی است و گاه مفاهیم وسیعی را شامل می شود و به عنوان یک معضل جهانی گریبانگیر بسیاری از کشورهای جهان علی الخصوص کشورهای جهان سوم شده است. با توجه به شرایط طبیعی ایران، بیابان با سه معیار آب وهوایی، زمین، اکولوژی و پوشش گیاهی مورد بررسی قرار می گیرد. بیابان دارای تعاریف زیادی بوده که اغلب اقلیم شناسان بر اساس دو عامل بارندگی و دما مناطق بیابانی را مشخص می نمایند. افراد و سازمان هایی نظیر ترانسو، تورنت وایت، گوسن، دومارتن، آمبرژه، فائو و برنامه زیست محیطی ملل متحد تعاریف متفاوتی از بیابان ارائه نمودند. بیابان زایی نیز مانند بیابان دارای تعاریف متفاوتی بوده، بطوریکه در برگیرنده مناطق خشک و نیمه خشک تا مرطوب بوده و مشخصه بارز این پدیده کاهش تولید بیولوژیک بوده که به صور مختلف نمایان می شود. افراد و سازمان هایی نظیر لاوودن، ونکاتسن وارت و همکاران، کنفرانس تخصصی سازمان ملل در نایروبی، کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در ریودوژانیروتعاریفی را از بیابان زایی ارائه نمودند. تخریب خاک در ایران بیش از 5/4 میلیارد تن در سال برآورد گردید که سبب از بین رفتن و کاهش پوشش گیاهی و به وجود آوردن مسائل مشکلات دیگر می گردد. وسعت اراضی بیابانی در جهان 1/978 میلیون هکتار و ایران 34 میلیون هکتار می باشد. محدوده مورد مطالعه بخشی از حوضه آبریز قم بوده که در فاصله 30 کیلومتری شرق شهرستان قم قرار دارد. از نظر زمین شناسی منطقه از آبرفت های عصر حاضر دوره کواترنری بوده، و از نظر مرفولوژی دارای 7 رخساره به نام های بدلند، دشت ریگی، دشت ریگی دانه ریز، کلوتک، نبکا به عنوان منشا برداشت، اراضی پف کرده و منطقه مرطوب می باشد. خاک منطقه شور، سدیک و به دلیل فراوانی پهنه رسی به صورت کفه های رسی سبب سنگین شدن بافت خاک و نهایتا غیر قابل نفوذ بودن آن را حاصل می نماید. متوسط بارندگی سالیانه در منطقه 5/118 میلیمتر و نوع اقلیم بر اساس دو روش دومارتن و آمبرژه خشک می باشد. در منطقه مورد مطالعه 5 تیپ گیاهی هالوکنمم، اشنان، اشنان - شور، لیمونیوم - هالوکنمم و اراضی فاقد پوشش گیاهی وجود دارد. تخمین رسوب حوضه با استفاده از روش پسیاک در سال 60944 تن می باشد . در پایان با استفاده از داده های به دست آمده جدول ارزیابی توان اکولوژیک هر واحد کاری مشخص و پیشنهادات لازم ارائه گردیده است. اهم توصیه ها در اجرای عملیات بیابان زایی در منطقه بذر پاشی با بذور تاغ و اشنان و اجرای پروژه قرق بوده است.